İran, tarihsel sürecinde yaşanan siyasi ve kültürel değişimler, İran'ın yalnızca kentsel planlamasına değil, aynı zamanda İran geleneksel konut mimarisine de yansımıştır. Bu yansımalar, İran toplumunun temel yapısını ve yaşayış biçimlerini de şekillendiren gizlilik ve içe kapanma yani mahremiyet olgusunu da etkilemiştir. Batı etkisi ile kültür ve yaşam tarzı da etkilenen İran'da, konut yapılarının iç mekân planlamasında içe kapanma yerini dışa açılmaya bırakmıştır. İran kadınlarının da Batı etkisi ile modern bir kültür ve yaşam tarzını benimsemesi ile konutta yer alan kadın egemen mekân olan mutfağın plan şeması ve kullanımı değişim göstermiştir. Mutfak mekânı, İran kültüründe bir mahremiyet simgesi olarak kadının egemen olduğu yer olmasından dolayı önemlidir. Bu çalışmada İran'ın tarihsel süreci dönemsel olarak irdelenmiş, mahremiyet konusuna tarihinin her döneminde önem vermiş olan İran toplumunda mahremiyet olgusu araştırılmıştır. Batı etkisi ile geleneksel konutların ve mutfak mekânlarının gelişim süreçleri, mahremiyet olgusunu ön plana çıkaran planlama kararları ve kriterleri incelenmiştir. Bu inceleme sonucunda, mutfak mekânlarının konutların gizli saklı bölümlerinde var olan kapalı mekânlarken, sanayileşme ve teknolojik gelişmelerle birlikte daha iletişime açık ve diğer mekânlarla ilişki halinde olan bir mekân haline dönüştüğü, zamanla gıdaları servis etmek için mutfak ve yemek odası arasında bir pencere açıldığı ve bu pencerenin açılmasıyla açık mutfak kullanımlarının gündeme geldiği görülmektedir.

İran, İran Konutları, Mutfak Mekânları, Mahremiyet

The political and cultural changes experienced in Iran's historical process have not only reflected in Iran's urban planning, but also in Iranian traditional residential architecture. These reflections have affected the phenomenon of secrecy and introversion, which shapes the basic structure and lifestyles of Iranian society. In Iran, where culture and lifestyle were affected by the influence of the West, the interior space planning of the residential buildings was left to open to the outside instead of introvert. With the adoption of a modern culture and lifestyle by Iranian women with the influence of the West, the plan scheme and use of the kitchen, which is the dominant place in the house, has changed. The kitchen space is important because it is the dominant place of women as a symbol of privacy in Iranian culture. In this study, the historical process of Iran is examined periodically and the phenomenon of privacy in Iranian society, which has given importance to privacy in every period of its history, has been investigated. The development processes of traditional residences and kitchen spaces with western influence, planning decisions and criteria that bring privacy to the foreground were examined. It is seen that the kitchen spaces as closed spaces exist in the hidden parts of the residences and have transformed with industrialization and technological developments, over time a window was opened between the kitchen and the dining room to serve food, with the opening of this window, open use came to the fore.

Iran, Iranian Houses, Kitchen Spaces, Privacy.