BİR OSMANLI KURUMUNUN ADI VE ETKİNLİĞİ ÜZERİNE
Bu çalışmaya konu olan kurumun adı, ilkin “İskân-ı Aşâir ve Muhâcirîn Müdirîyeti” iken yapılan değişikliklerle önce “Aşâir ve Muhâcirîn Müdirîyet-i Umumiyesi”, daha sonra “Muhâcirîn Müdirîyet-i Umumiyesi”dir. İlk bölümde ismin bir araya gelişi üzerinde düşüncelere yer verilmiştir. Kurumun isminde geçen “Aşair” sözcüğünün dönemi içindeki kullanıma örnekler verilerek, yanlı ve yanlış kullananlar örneklendirilmiştir. “Muhacir” kelimesinin ise Osmanlı topraklarının daralmasıyla artan göç ve iskân sorunu paralelinde, kimi devlet kurum ve kuruluşlarında; komisyon, idare olarak rastlanıldığına değinilmiştir. Yirminci asrın başlarında yaşanılan büyük gailelerin, iç ve dıştan gelen baskıların sonucunda bu müdüriyetin teşkil edildiğini görülmektedir. 1913 yılında kurulan müdüriyet, 1916 yılında genel müdürlüğe dönüştürülmüştür. Kurumun ilk müdürü Suad Bey; ikincisi ise Şükrü [Kaya] Bey’dir. 1916 yılında genel müdürlüğe dönüştürüldüğünde genel müdür olarak Şükrü Bey atanmıştır. Kısa bir süre sonra iyi eğitim almış başka bir vatanperver bürokrat, daha sonra diplomat; Hamdi Bey, genel müdürlüğe getirilmiştir. Birinci bölümün sonunda adı konusunda düşüncelerden hareketle Osmanlı devlet teşkilatının son dönemlerinde kurulan bu müdüriyetin, adının farklı kullanımları örneklerle işlenmiştir. İkinci bölümde, Osmanlı ülkesi içinde gezgin (seyyar) ya da yarı gezgin (nîm seyyar) bulunan aşiretlerin özel hallerini ve sosyal durumlarını incelemek için gerekli araştırmaları yapmak ve bunların yerleştirilmeleri ve vatanlaştırılmaları ile aynı zamanda göçmen (muhacir) işleriyle uğraşan bu kurumun etkinliğine değinilmiştir. Genel müdürlüğün (Müdüriyet-i Umumiye) çıkardığı yayın organlarının isimleri sıralanmış, yayınlardaki eksiklikler dile getirilmiştir. Toplamda altı büyük neşriyat yapan genel müdürlüğün, aynı yolla birçok talimatnameyi ve nizamnameyi merkez ve taşraya göndermekten de geri durmadığı vurgulanmıştır.

Keywords
İskan-ı Aşâir ve Muhacirin Müdiriyeti, Aşâir ve Muhacirin Müdiriyet-i Umumiyesi, Şükrü [Kaya], Aşiretler, Muhacirler