Avrupa Birliği’ne tam üyelik sürecinin gerçekleşmesi Avrupa Birliği üyesi ülkelerde Türk vatandaşlarına vizesiz dolaşım hakkı sağlayacaktır. Ancak bu sürecin tamamlanamaması Türkiye’yi alternatif çalışmalara yönlendirmiştir. İlişkilerin durma noktasına gelmesinden sonra yeniden canlanması için 2012 yılında içinde vize hareketliliği, göç ve terör konularının da olduğu “pozitif gündem” oluşturulmuştur. Gerek ortaklık hukuku kapsamında gerekse Geri Kabul Anlaşmasıyla Türk vatandaşlarının Avrupa Birliği ülkelerinde serbest dolaşımına yönelik birtakım düzenlemeler yapılmış ancak bu yönde tam bir uzlaşı sağlanamamıştır. 1963 yılında tam üyelik süreci için imzalanan Ankara Anlaşması’nın devamında 1973’te yürürlüğe giren Katma Protokol ile ortaklık ilişkileri daha da pekiştirilmiştir. Böylece Türk vatandaşlarının Avrupa Birliği üyesi ülkelere geçişinde bazı ayrıcalıklar tanınmasının yolu açılmıştır. Yapılan anlaşmalar ve yürütülen ortaklıklar da vize sorununu çözmek için yeterli olmamış bu nedenle AB-Türkiye arasında vize muafiyeti sorunu günümüze dek devam etmiştir. Vize muafiyeti sorunundan yola çıkılarak makalede “vize muafiyetinin hukuki dayanakları neler olduğu ve siyasi süreçlerin vize muafiyetini nasıl etkilediği” çalışma soruları temel alınmıştır. Bu noktada çalışmada, hukuki açıdan sorunları irdeleyebilmek için temel metin niteliğindeki Ankara Anlaşması ve Katma Protokol temelinde Ortaklık Konseyi Kararı ile Geri Kabul Anlaşması ve Avrupa Birliği Adalet Divanı kararlarına atıf yapılmıştır. Siyasi süreçlerin vize muafiyetini nasıl etkilediği sorusu ise Geri Kabul Anlaşmasının mülteci sorunu üzerine etkileri, AB’de yükselen aşırı sağın siyasete yansıması ve buna bağlı olarak artan islamofobi ve Covid-19 salgını kapsamında incelenmiştir. Türkiye’nin vize ile ilgili Avrupa Birliği ile olan diyaloğu uzun süredir devam etmekle birlikte Geri Kabul Anlaşmasıyla tekrardan gündeme taşınmıştır. Geri Kabul Anlaşması bu açıdan vize muafiyetine yeniden bir giriş kapısı olarak görülse de bir takım siyasi gerekçeler söz verilen muafiyetin gerçekleşmesini engellemiştir. Tüm bu durumlar düşünüldüğünde bu çalışmada hem hukuki açıdan oluşan sorunlar hem de giderek artan siyasi sıkıntıların vize muafiyetine etkisi irdelenecektir. Buradan yola çıkılarak çalışmanın literatüre katkısının vize muafiyet sürecinin güncel gelişmeler ışığında değerlendirmesi olduğu düşünülmektedir.

Readmission Agreement, free movement, visa exemption