Abstract


UYGURLARDA TARIM HAYATI ÜZERİNE

Türklerde tarımsal faaliyetlerin başlangıcını gerek arkeolojik buluntular gerekse günümüze kadar ulaşan yazılı kaynaklardan edindiğimiz bilgilere göre Hunlar dönemine kadar götürebilmek mümkündür. Hunlardan sonra Göktürkler döneminde tarımsal faaliyetler savaşlar ve göçlerin etkisiyle kesintiye uğrasa da bu dönemde tarımın yapıldığına dair kanıtlar bulunmaktadır. Uygurlar döneminde ise yavaş yavaş yerleşik hayata geçildiği için gelişmiş bir tarım kültüründen söz edilebilir. Uygurlarda tarımın gelişme gösterdiğine ilişkin verilere, arkeolojik buluntular aracılığıyla ulaşmak kısmen mümkün olsa da daha detaylı verilere o dönem Uygurların yaşadığı coğrafyaya seyahatler gerçekleştiren seyyahların günümüze kadar ulaşan seyahatnamelerden ve o dönemden günümüze ulaşan diğer yazılı belgelerden elde etmek mümkündür. Ayrıca tarımın bu dönemde ne kadar geliştiğini, Türkçenin söz varlığına yansımış olan çok çeşitli tarım terimleri yoluyla anlamak da mümkün olmaktadır. Burada izah ettiğimiz yöntemler aracılığıyla elde ettiğimiz verilerden yola çıkarak söz konusu çalışmamızda, X. yüzyıldan itibaren tamamen yerleşik hayata geçmiş olan Uygurlarda tarımsal faaliyetlerin başlangıcı, tarımsal hayatın gelişim süreçleri, hangi tarımsal faaliyetlerin, hangi bölgelerde yapıldığı ve tarımsal faaliyetlerin ekonomik, sosyal ve kültürel hayata ve dile yansımalarından bahsedilmiştir. Bu amaçla öncelikle Uygurların X. yüzyıldan itibaren yerleşik yaşam tarzına geçişlerine sebep olan siyasi gelişmeler hakkında kısaca bilgi verildikten sonra, Uygurların tarımsal faaliyetleri hakkında yapılmış olan çalışmalardan bahsedilmiştir. Daha sonra bölgenin iklimi ve coğrafi özellikleri, Uygurlardan önceki tarımsal faaliyetler ile tarımın Uygurlardaki gelişimi üzerinde durulmuştur. Ayrıca bu dönemde kullanılan bazı tarım terimlerinden de çalışmamızda bahsedilmiştir. Bu terimler; tarım yapılan yerlere verilen adları, Uygurlar döneminde en çok yetiştirilen tarım ürünleri ile bazı tarım aletlerine verilen adları içermektedir. Yeri geldikçe de bu adlara ilişkin gerek etimoljik gerekse tarihi karşılaştırmalı olarak dilbilimsel izahatlara da yer verilmiştir.



Keywords

Uygurlar, Uygurlarda tarım, tarım terimleri





References