Bu çalışmada modernleşme ve milliyetçilik gibi modern kavramların orijin ülkelerinin dışında yer alan Türkiye ve Japonya’nın modernleşme süreçleri milliyetçilik anlayışlarının mukayesesini olanaklı kıldıkları ölçüde değerlendirilmiştir ve yorumlanmıştır. Atatürk Dönemi ve Meiji Dönemi odağında milliyetçilik anlayışlarının ulus-devlet inşası süreçlerindeki rolü incelenmiştir. Bu çerçevede çalışmada Türk ve Japon modernleşme süreçlerindeki ulus inşasının söz konusu ülkelerin milliyetçilik anlayışları üzerinden bir irdeleme yapılmıştır. Bu bağlamda karşılaştırma yöntemi uygulanmış ve tarihsel kavramlaştırmalara yer verilmiştir. Yapılan karşılaştırma yöntemi ile birlikte, Türk ve Japon milliyetçilik süreçlerinin genelde benzer özelde ise farklı açılarına ilişkin temel bir değerlendirmeye yer vermiştir. Çalışma, farklı milliyetçilik perspektiflerinin konjonktür gereğince nasıl ele alındığını, ulus-devlet oluşumlarında oynadığı rolü anlamak ve karşılaştırmalı bir bakış açısı sunmak amacıyla tasarlanmıştır. Bu çerçevede Japonya bir ada ülkesi olmasından dolayı 16. yüzyıla dek birçok Avrupa ülkesi tarafından varlığı bilinmeyen ve dolayısıyla da ortak kültür unsurları bağlamında farklılaşmaktadır. Böylelikle Türk ve Japon milliyetçilik anlayışlarının ortak bir kulvarda karşılaştırılması mümkün görünmese de genel bir perspektifte her iki ülkenin ulus ve devletleşme süreçlerine odaklanılmış ve belirli bir zaman aralığına odaklanılarak karşılaştırma yapılmaya çalışılmıştır. Türkiye ve Japonya’nın devletleşme süreçlerindeki en önemli farklılık olarak tanımlanacak olgu, dinsel unsurların her iki toplum içerisinde farklı yanlarıyla ele alınmasıdır. Ancak her iki devlet için de bu dönemdeki ortak amaç kozmopolit yapıdaki imparatorluktan modern bir ulus-devlet yaratma amacıdır. Türkiye’de söz konusu çalışmalarda reform çatışmaları ortaya çıkmışken, Japonya’da ise böyle bir durum meydana gelmemiştir. Bu irdeleme ile birlikte söz konusu iki ülkenin sergilemiş oldukları tutumları ve deneyimleri, Avrupa’dan ayrı olarak modernleşme tecrübelerini anlamada ortak bir özellik olarak değerlendirilmektedir. Çalışmanın en önemli sonucu ise ulus-devlet inşası süreçlerinde Türkiye ve Japonya’da yönetici elitlerin milliyetçilik anlayışlarının mukayesesi yoluyla süreçlerin niteliğini etkileyen ya da belirleyen tarihsel koşulların karmaşık katmanlarını ortaya koymasıdır.

Modernleşme, milliyetçilik, karşılaştırmalı perspektif.