SA‘DÎ’NİN GÜLİSTÂN’INDA “İDEAL İNSAN”
İnsanoğlu yaratılalı beri, her iyiye biraz kötü, her kötüye biraz iyi bulaştırsa bile, ekseriyetle “en iyi”yi ve “en güzeli” aramış, “ütopya, ülkü, mefkûre, mükemmel, ideal” mefhumları üzerinden çeşitli fikirler geliştirmiş, muhtelif inanç sistemleri ortaya koymutur. İslam mütefekkirleri ise “ahsen-i takvim” üzere yaratılan insanın dünyada temiz kalması, kemal bulması, yani kâmil olması için yol haritası mahiyetinde pek çok ahlaki eser kaleme almış, nasihatnameler yazmışlardır. Bu eserlerden biri İran edebiyatının meşhur müelliflerinden Sa‘dî’nin Gülistân’ıdır. Sa‘dî’nin Salgurlu Beyi Ebûbekr bin Sa‘d bin Zengî’nin veliahtı II. Sa’d adına 656/1258’de Farsça olarak kaleme aldığı Gülistân, başta Türk edebiyatı olmak üzere, dünya edebiyatlarında da ziyadesiyle ilgi gören ve istifade edilen bir eser olmuştur. Bir dîbâceden ve sekiz bâbdan oluşan eser, hâtime bölümü ile tamamlanmıştır. “Padişahların Tabiatı, Dervişlerin Ahlakı, Kanaatin Üstünlüğü, Susmanın Faydaları, Aşk ve Gençlik, Hastalık ve İhtiyarlık, Terbiyenin Tesiri, Sohbet Adabı” konularına dair ahlaki hikâyelerden oluşan Gülistân, nasihatname türünün en önemli şaheserlerindendir. 20. yüzyılın başlarına kadar İslâm ülkelerinin medreselerinde Fars dili ve edebiyatı öğretimi için bir ders ve ahlak kitabı olarak kullanılan eser, eskilerin deyimiyle “kâmil” yenilerin deyimiyle “ideal” insana dair pek çok hususu konu edinmiştir. Bu çalışmada, Gülistân’ın hikâyeleri ve hikmetleri üzerinden yöneticinin, yönetilenlerin, fakirin, zenginin, gencin, ihtiyarın, dostun, düşmanın, annenin, babanın, evladın hâsılı “ideal bir insan”ın nasıl olması gerektiğini öğütleyen ifadeler incelenmiş, İslamiyet’in ve doğu toplumlarının “kâmil insan” hedefi üzerine kurdukları değerler sistemi, günümüz dünyasının istifadesine sunulmuştur.

Keywords
Sa‘dî, Gülistân, ideal insan, kâmil insan, değerler eğitimi.